لزوم تغییر فصل کشت از بهار به پاییز

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک»، در بخش کشاورزی خراسان شمالی، طی یک دهه اخیر رویکرد تغییر فصل کشت از بهار به پاییز به‌ویژه انجام کشت انتظاری از آذرماه به بعد برای کاشت برخی از محصولات کشاورزی موردتوجه قرار گرفته و تلاش شده است که زارعان استان به اجرای این رویکرد تشویق شوند.

این تشویق و ایجاد رغبت در میان زارعان استان برای تغییر فصل کشت برخی از محصولات از بهار به نیمه دوم سال ازآن‌رو بوده که تغییرات اقلیمی این ضرورت را تکلیف کرده و برنامه ابلاغی الگوی کشت وزارت جهاد کشاورزی نیز آن را دیکته کرده است.

در استان خراسان شمالی، در یادآوری عمل به این الزام باید گفت که از جمله اولین تجربیات در این زمینه، برای کشت چغندرقند رقم خورد که در این تجربه تغییر فصل کشت از بهار به پاییز، متأسفانه استان نتوانست نمره قبولی بگیرد؛ چون سرمای نیمه دوم سال به سطوح تحت کشت چغندرقند پاییزه خسارت زد.

البته این تجربه ناموفق موجب نشد که استان از راه در پیش گرفته، بازگردد و سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در گام‌های بعدی، تحقیقات و کشت الگویی را بر روی دیگر محصولات از جمله دانه‌های روغنی، گیاهان علوفه‌ای و حبوبات متمرکز کرد.

در زمانی که نتایج هر یک از کشت‌های الگویی از محصولاتی که به آن اشاره شد، مثبت می‌شد، دوره‌های آموزشی و ترویجی نیز برای زارعان برگزار می‌شد تا این بهره‌برداران کشت محصول به نتیجه رسیده را در مزارع خود بکارند.

از جمله این محصولات به ثمر نشسته که کشت آن در فصل پاییز در مزارع خراسان شمالی اجرایی شدند، کلزا، گلرنگ، کاملینا، خُلر، ماشک، نخود علوفه‌ای بوده‌اند و حالا نیز نخود و عدس دیم در تناوب با محصولات گندم و جو کشت می‌شوند.

کاهش ۴٫۷ میلیمتری بارش سالانه در خراسان شمالی

نوربخش داداشی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک» اظهار کرد: از سال ۹۳ تا ۱۴۰۲، در استان مقدار بارش سالانه به طور میانگین ۴٫۷ میلیمتر کاهش‌یافته است.

مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی گفت: طی این مدت ۱۰ساله، میزان بارش شش‌ماهه اول هر سال به طور میانگین در حدود ۹ دهم میلمیتر افزایش داشته و میزان بارش ۶ماهه دوم هر سال به طور میانگین در حدود ۴٫۹ میلیمتر کاهش داشته است.

وی افزود: در استان، رفتار بارشی از فصول پاییز و زمستان به فصول بهار و تابستان منتقل شده‌اند.

مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی درباره وضعیت دمای هوای استان نیز عنوان کرد: از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۲ در استان دمای هوا به طور میانگین سالانه هفت‌صدم درجه سلسیوس افزایش داشته است.

وی گفت: در استان، طی این مدت ۱۰ساله میانگین دمای هوا در ۶ماهه اول سال یک هزارم درجه سلسیوس افزایش داشته که قابل‌توجه نبوده است.

درعین‌حال، داداشی افزود: در استان، طی این مدت ۱۰ سال میانگین دمای هوا در ۶ماهه دوم سال یک‌دهم درجه سلسیوس افزایش داشته که قابل‌توجه است.

وی خاطرنشان کرد: به‌طورکلی روند دمای هوا در استان در طول سال روبه‌افزایش بوده که این افزایش دما بیشتر مربوط به فصول پاییز و زمستان است.

استقبال زارعان از کشت انتظاری در دیمزارها

هادی شوریده در این باره نیز اظهار کرد: تغییرات اقلیمی، بر روی میزان بارش‌ها و دوره بارشی اثر گذاشته است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی گفت: خراسان شمالی نیز متأثر از وضعیت تغییرات اقلیمی، با کاهش میزان بارش‌ها و تغییر در بازه زمانی بارش‌ها مواجه شده است.

وی عنوان کرد: این تغییرات اقلیمی به بخش کشاورزی دیکته می‌کند که الگوی کشت نیز باید تغییر کند.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی بیان کرد: تغییر زمان کشت برخی از محصولات آبی و دیم از جمله حبوبات از فصل بهار به فصل پاییز و انجام کشت انتظاری در نیمه دوم سال اجتناب‌ناپذیر شده است.

وی افزود: برای بهره‌برداری هرچه بهتر از بارش‌های باران و رطوبت دما و خاک در نیمه دوم سال، می‌بایست برخی از محصولات را در قالب کشت انتظاری از آذرماه به بعد کاشت تا بذرهای کاشته شده که تحت‌تأثیر بارش‌ها و رطوبت در خاک زمستانه هستند با متعادل شدن دمای هوا شروع به جوانه‌زنی کنند.

شوریده در ادامه بیان کرد: در کشت انتظاری باید از بذور گواهی شده که مقاوم به تنش‌های آبی و محیطی هستند، استفاده کرد همچنین در این روش می‌بایست بذور دیم در تناوب با غلات کاشته شوند.

وی همچنین تأکید کرد: در کشت انتظاری باید تاریخ کشت رعایت شود.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی در بخش دیگری از سخن خود عنوان کرد: انجام کشت انتظاری در نیمه دوم سال موجب می‌شود که حداکثر بهره‌برداری از بارش‌ها را داشت که این رویه سبب می‌شود بهره‌وری تولید در واحد سطح افزایش پیدا کند.

وی همچنین افزود: باتوجه‌به اینکه کشت انتظاری بذور دیم در تناوب با کشت غلات در مزارع کاشته می‌شوند، موجب می‌شود که مزارع از تک‌کشتی نجات پیدا کنند و زمین‌های خسته حاصلخیز بشوند و این امر بر روی افزایش درآمدزایی کشاورزان نیز بسیار مؤثر خواهد بود.

شوریده در ادامه با اعلام اینکه در خراسان شمالی حدود سه سال است انجام کشت انتظاری کلید خورده است، اظهار کرد: کشت الگویی محصولات عدس و نخود دیم در قالب کشت انتظاری در نیمه دوم سال در پایگاه‌های نوآوری مناطق قره میدان، لوجلی و تکمران نیز اجرایی شده‌اند.

وی نتایج کشت انتظاری این دو محصول دیم در مزارع پایگاه‌های نوآوری اشاره شده در استان را خوب توصیف کرد و گفت: در فصل زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ در پایگاه نوآوری قره میدان از محصول عدس دیم تا ۶۰۰ کیلو در هکتار و از محصول نخود دیم نیز از ۸۰۰ کیلو تا حتی دو تن در هکتار برداشت محصول انجام شدند.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی با بیان اینکه در استان کشاورزان این رویکرد را مشاهده کرده و در جریان آن قرار گرفته‌اند، اعلام کرد: این امر بهره برداران را به انجام کشت انتظاری حبوبات دیم در مزارع مشتاق کرده است.

شوریده تصریح کرد: در این راستا، ضرورت دارد که مسئولان اجرایی ذی‌ربط نیز در تهیه و خرید ادوات مکانیزه مناسب برای دوره‌های کاشت، داشت و برداشت کشت انتظاری محصولات یاری کنند.

انگیزه زارعان برای تغییر فصل کشت

وحید صباغ نیز در این باره اظهار کرد: تغییر فصل کشت برخی از محصولات از بهار به پاییز علاوه بر اینکه متأثر از تغییرات اقلیمی است همچنین جزو دستورالعمل برنامه ابلاغی الگوی کشت وزارت جهاد کشاورزی است.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: خراسان شمالی نیز به علت کاهش میزان بارش‌ها و تغییر دمای هوا به این‌سوی حرکت کرده است.

وی در ادامه با یادآوری این مطلب که کشت برخی از محصولات که جزو اقلام خوراکی مصرفی هستند، باید در بهار کاشته شوند، عنوان کرد: بااین‌وجود، در دوره‌های آموزش و ترویجی به کشاورزان استان توصیه کرده‌ایم که در حد امکان زمان کشت برخی از محصولات آبی و دیم خود را از فصل بهار به فصل پاییز و نیمه دوم سال تغییر دهند.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی خاطرنشان کرد: در استان، سال‌ها است که محصولات گندم، جو و کلزا آبی و دیم در فصل پاییز کاشته می‌شوند و طی سال‌های اخیر نیز کشت دانه روغنی گلرنگ در فهرست کشت‌های پاییزه استان اضافه شده است.

وی همچنین با اشاره به دانه روغنی کاملینا که گیاهی مقاوم به کم‌آبی است، بیان کرد: کشت پاییزه این محصول خوراکی در دوره‌های آموزشی برای کشاورزان استان ترویج شده است.

صباغ گفت: کاملینا که باید در تناوب با محصولات گندم و جو کاشته شوند که طی دو سال اخیر سطح زیر کشت آن در فصل پاییز در استان به سه هزار و ۷۰۰ هکتار رسید و پیش‌بینی می‌شود در فصل زراعی پاییزه امسال به پنج هزار هکتار برسد.

علاوه بر این، وی به محصولات گیاهان علوفه‌ای نیز اشاره و عنوان کرد: طی سال‌های اخیر کشت پاییزه محصولات علوفه‌ای خُلر، ماشک و نخود علوفه‌ای برای کشاورزان استان ترویج شده‌اند.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: کشت آنها موجب تقویت ماده آلی خاک، تأمین خوراک دام، بهره‌برداری حداکثری از بارش‌های نیمه دوم سال و افزایش درآمدزایی کشاورزان می‌شود.

افزون بر این، وی خاطرنشان کرد: طی سال‌های اخیر شماری از کشاورزان استان به تغییر فصل کشت محصولات نخود و عدس از بهار به پاییز روی آورده‌اند.

صباغ افزود: این گیاه در نیمه دوم سال در دیمزارها به‌صورت کشت انتظاری کاشته می‌شوند که موجب تقویت ماده آلی خاک همچنین بهره‌برداری حداکثری از بارش‌های نیمه دوم سال می‌شود.

وی یادآور شد: در استان تغییر فصل کشت نخود و عدس از بهار به نیمه دوم سال روبه‌افزایش است.

درعین‌حال، مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی توصیه کرد: کشاورزان مناطق گرمسیری استان می‌توانند محصول چغندرقند را در فصل پاییز بکارند.

وی در بخش دیگری از سخن خود با اعلام اینکه در فصل زراعی پاییزه سطح زیر کشت محصولات در استان به ۲۳۲ هزار هکتار رسیده است، اظهار کرد: طی سال‌های اخیر با برگزاری دوره‌های آموزشی ترویجی حدود ۱۵ هزار هکتار از این سطح زیر کشت به کشت محصولاتی اختصاص‌یافته که تغییر فصل کشت از بهار به پاییز را داشته‌اند.

صباغ خاطرنشان کرد: کاملینا، گلرنگ، نخود، عدس، ماشک، خُلر، نخود علوفه‌ای از محصولات تغییر فصل کشت یافته، هستند.

وی تصریح کرد: این رویکرد جدید در سطح پایگاه‌های نوآوری کشاورزی استان در شهرستان‌های سملقان، بجنورد، فاروج و شیروان برای کشاورزان آموزش و ترویج می‌شود.

این مسئول در ادامه به کشاورزان توصیه کرد: برای بهره‌وری بیشتر در تولید محصول علاوه بر اینکه باید فصل کشت برخی از محصولات را از بهار به پاییز تغییر دهند همچنین می‌بایست از بذور گواهی شده، استفاده و تاریخ کشت را نیز رعایت کنند.

وی افزود: کشاورزان می‌بایست محصولات کشاورزی خود را بیمه کنند.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی درباره تأمین ادوات کشاورزی مکانیزه نیز اظهار کرد: در استان طی سال‌های اخیر ۲۳۰ ادوات مکانیزه برای کشت و کار خریداری شدند.

صباغ افزود: خریداری این ادوات از محل تسهیلات پرداختی به کشاورزان انجام شده‌اند.

نتیجه‌گیری: در استان خراسان شمالی به‌منظور برای بهره‌برداری هر چه بیشتر از بارش‌های مهرماه تا اردیبهشت‌ماه همچنین مدیریت مصرف منابع آبی زیرزمینی، افزایش تولید محصول در واحد سطح، انجام کشت تناوبی برای تقویت ماده آلی خاک و جلوگیری از فرسایش خاک و البته کمک به افزایش درآمدزایی زارعان، تغییر زمان کشت موردتوجه جدی قرار بگیرد.

تهیه و تنظیم گزارش: سمانه قهرمانی